Blokowanie emocji
Część pacjentów, którzy decydują się na terapię poznawczą, myśli, że jest to typ terapii 'antyemocjonalnej'. Niektórzy są przekonani, że celem terapii CBT jest odpychanie, eliminowanie czy unikanie emocji, bo przecież dążymy do pełnej racjonalności w odczuwaniu i zachowaniu.
Tak nie jest…
Skupienie na emocjach jest jak otwarcie grubej kartoteki, w której przechowujemy olbrzymią ilość informacji. Myśli wywołują uczucia. Emocje zawierają w sobie myśli. Myśli i uczucia są ze sobą ściśle powiązane - o czym pisałam już wcześniej.
Tutaj jedynie szybko przypomnę:
Myśli i przekonania wpływają na to, jak interpretujemy sytuacje, a te interpretacje z kolei wywołują określone emocje. Mamy automatyczne myśli, które pojawiają się bez naszej świadomej kontroli. Te myśli mogą być pozytywne, negatywne lub neutralne i bezpośrednio wpływają na nasze emocje.
Nasze głębokie przekonania, często ukształtowane w dzieciństwie, wpływają na nasze automatyczne myśli. Jeśli ktoś wierzy, że jest niewystarczający, może częściej doświadczać negatywnych emocji w sytuacjach, które przypominają mu o tym przekonaniu. Oto przykład, jeśli ktoś myśli, że jego przyjaciel nie odpowiedział na wiadomość, ponieważ go ignoruje, może poczuć się zraniony lub odrzucony. Z kolei myśl, że przyjaciel jest po prostu zajęty, może wywołać uczucie zrozumienia i spokoju.
Racionalna postawa nad którą się pracuje podczas terapii CBT ma za zadanie pomóc w nam w radzeniu sobie z emocjami.
Odkrywanie umiejętności które dana osoba już posiada w tej dziedzinie jest szalenie istotna. Również określnie/rozpoznanie w procesie terapii utrwalonych wzorców myślenia i odczuwania (tzw schematów emocionalnych), które kształtują nasze reakcje emocjonalne pomaga zrozumieć, dlaczego reagujemy w określony sposób w różnych sytuacjach.
Uczucia są ważne, są jak poczucie głodu lub ból - wskazują na coś ważnego, istotnego! Dlaczego? Ponieważ pełnią rolę sygnałów informujących nas o naszych potrzebach, wartościach, pragnieniach i reakcjach na otoczenie (czytaj wpis: emocje pierwotne vs wtórne).
Celem terapii CBT nie jest podważanie uczuć, ale m.in. zastanowienie się nad racjonalnością myśli, które je wywołują. Uczucia są ważne, ale w sytuacjach, kiedy “odpala się schemat”, nie stanowią wiarygodnych dowodów. W takich momentach nasze emocje mogą być przerysowane lub nieadekwatne do rzeczywistej sytuacji, ponieważ są napędzane przez głęboko zakorzenione, często irracjonalne przekonania.
Od czego zacząć?
Trzeba odróżnić myśl “Uważa mnie za mało interesującą osobę” od emocji “Czuję smutek/lęk” i rzeczywistości “Nie wiem, co ktoś myśli”.
Istotnym etapem terapii jest skupienie się na emocjach. Ważna jest ich świadomość, nazywanie, rozpoznawanie, a także różnicowanie doświadczeń emocjonalnych.
Przypomnienie sobie doświadczeń emocjonalnych, ich zmienności w czasie i w różnych sytuacjach pomaga w modyfikowaniu przekonań, np. “one takie są zawsze”; “nie zmieniają się”. Emocje nie są stałe; można je postrzegać, ocenić na skali kontinuum, a nie jako zero-jedynkowe (są albo ich nie ma). Emocje mijają, czasami są silniejsze, innym razem słabsze.
Niektóre osoby obawiają się, że dostęp do emocji (np. konfrontacja z daną sytuacją jak wyrażenie opinii, postawienie granicy, bycie w związku) wywoła lawinę negatywnych uczuć, nad którymi nie będą w stanie zapanować i które uniemożliwią im normalne funkcjonowanie i ich "pochłanią".
W terapii CBT takie reakcje są rozumiane jako przekonania dotyczące zagrożenia i kontroli nad emocjami oraz jako efekt podziału emocji na "dobre" i "złe" (schematy emocjonalne). Takie przekonania mogą prowadzić do nieskutecznego/problematycznego radzenia sobie np. poprzez:
ucieczkę (np. używki, nadmierna kontrola),
unikanie (np. stronienie od bliskich relacji),
obwiniać innych lub
nadmierne rozmyślanie o przeszłości (ruminacje; np. zapętlona analiza “dlaczego tak zrobiłam/powiedziałam/zareagowałam?”).
Zobacz i prześledź model schematów emocjonalnych:
Źródło: Robert L. Leahy. Techniki terapii poznawczej. 2018. Wydawnicwo UJ. s.409
Jeśli chcesz dowiedzieć się jak reagujesz, jak myślisz i czujesz się w związku ze swoimi emocjami i uczuciami umów wizytę.
Skutki blokowania emocji
Blokowanie emocji oznacza próbę świadomego lub nieświadomego zahamowania lub kontrolowania swoich emocji, zamiast je przeżywać i wyrażać w sposób naturalny. Może to mieć różne formy (zobacz model), takie jak ignorowanie, tłumienie, unikanie lub maskowanie emocji.
Skutki blokowania emocji mogą być różnorodne i negatywne dla naszego zdrowia psychicznego i fizycznego. Gromadzenie niewyrażonych emocji może prowadzić do wzrostu poziomu stresu i napięcia emocjonalnego.
Kilka przykładów:
Nieprzetworzone emocje mogą się kumulować, co w dłuższym okresie może prowadzić do problemów zdrowotnych, takich jak zwiększone ryzyko chorób serca czy zaburzeń psychicznych, w tym np. depresji i zaburzeń lękowych. Nieprzetworzone emocje, zwłaszcza smutek, żal czy gniew, mogą przyczynić się do rozwoju depresji. Brak umiejętności radzenia sobie z tymi emocjami, unikanie ich lub ich tłumienie może prowadzić do chronicznego nastroju depresyjnego. Ogólnie, nieprzetworzone emocje mogą być czynnikiem ryzyka dla różnych zaburzeń zdrowia psychicznego, takich jak zaburzenia psychosomatyczne, zaburzenia snu, zaburzenia odżywiania oraz uzależnienia.
Kumulacja nieprzetworzonych emocji może prowadzić do chronicznego stresu i napięcia emocjonalnego, które z kolei mogą negatywnie wpływać na funkcjonowanie mózgu, układu hormonalnego oraz układu sercowo-naczyniowego.
Blokowanie emocji może utrudniać nam nawiązywanie bliskich relacji z innymi ludźmi. Może prowadzić do trudności w komunikacji, problemów w relacjach partnerskich i rodzinnych oraz konfliktów z innymi.
Unikanie emocji może prowadzić do nieświadomego przekonania, że nasze emocje są nieakceptowalne lub niewłaściwe, co może prowadzić do zaniżonej samooceny i poczucia winy za odczuwanie pewnych emocji.
Terapia
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) oferuje skuteczne narzędzia do radzenia sobie z blokowaniem emocji. Metody CBT pomagają klientom zrozumieć, jak ich myśli, przekonania i zachowania wpływają na ich emocje. Oto kilka sposobów, w jakie CBT może pomóc:
Świadomość emocji
CBT pomaga pacjentom rozpoznawać i identyfikować swoje emocje, co jest pierwszym krokiem do ich właściwego przetwarzania.
Przekształcanie myśli
Terapeuta CBT pomaga klientom zidentyfikować i zmieniać negatywne lub szkodliwe myśli i przekonania, które mogą prowadzić do blokowania emocji.
Techniki radzenia sobie
CBT naucza konkretne techniki radzenia sobie z emocjami, takie jak techniki relaksacyjne, mindfulness czy techniki radzenia sobie z stresem, które pomagają w bardziej efektywnym przetwarzaniu i wyrażaniu emocji.
Zwiększanie umiejętności interpersonalnych
Terapia CBT wspiera rozwój umiejętności komunikacyjnych i interpersonalnych, co umożliwia bardziej efektywne poradzenie sobie z emocjami w relacjach z innymi.
W ten sposób terapia poznawczo-behawioralna może przyczynić się do poprawy zdrowia psychicznego i ogólnego funkcjonowania poprzez lepsze zarządzanie emocjami i większą samoświadomość emocjonalną.
