Poznawcze ABC
Model ABC jest fundamentalnym narzędziem stosowanym w terapii poznawczo-behawioralnej (CBT, Cognitive Behavioral Therapy).
Służy do analizy i zrozumienia zachowań oraz reakcji emocjonalnych pacjentów poprzez identyfikację wzorców myślowych, które wpływają na ich emocje i zachowania.
Oto, jak wygląda struktura modelu ABC:
Źródło: Popiel Agnieszka , Pragłowska Ewa. PSYCHOTERAPIA POZNAWCZO-BEHAWIORALNA Teoria i praktyka. Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2022.
A (Activating Event) – Wydarzenie aktywujące:
Jest to sytuacja, zdarzenie lub okoliczność, która prowadzi do pewnych myśli, emocji i zachowań. Może to być cokolwiek, od konkretnego incydentu po coś bardziej ogólnego, jak zmiana w życiu czy wspomnienie.
B (Beliefs) – Przekonania/Myśli:
Odnoszą się do myśli, przekonań, ocen i interpretacji dotyczących wydarzenia aktywującego. Przekonania te mogą być racjonalne lub irracjonalne i mają kluczowy wpływ na to, jak osoba reaguje na dane wydarzenie.
C (Consequences) – Konsekwencje:
To emocje, zachowania i reakcje fizjologiczne wynikające z przekonań dotyczących wydarzenia aktywującego. Konsekwencje te mogą być pozytywne lub negatywne, w zależności od natury przekonań.
Przykład zastosowania modelu ABC:
A (Wydarzenie aktywujące): Osoba dostaje krytyczną opinię na temat swojej pracy.
B (Przekonania): "Jestem beznadziejny w swojej pracy" (irracjonalne) lub "Każdemu zdarza się popełnić błąd" (racjonalne).
C (Konsekwencje):
Emocjonalne: Poczucie smutku, frustracji (w przypadku irracjonalnego przekonania) lub motywacja do poprawy (w przypadku racjonalnego przekonania).
Behawioralne: Unikanie pracy, wycofanie się (irracjonalne) lub poszukiwanie sposobów na poprawę (racjonalne).
W terapii CBT, terapeuta pomaga osobom zidentyfikować i kwestionować irracjonalne przekonania/negatywne myśli automatyczne zastępując je bardziej racjonalnymi i konstruktywnymi myślami, co prowadzi do bardziej pozytywnych emocji i zachowań.
Kto to wymyślił i czy tego typu terapia jest skuteczna?
Historia modelu
Historia powstania poznawczego modelu ABC jest ściśle związana z rozwojem terapii poznawczo-behawioralnej (CBT) oraz pracami jej pionierów, szczególnie Alberta Ellisa. Oto chronologiczny rozwój tego modelu:
Początki Psychologii Poznawczej
Lata 50. XX wieku to w Stanach Zjednoczonych dominowała psychologia, skupiając się na obserwowalnym zachowaniu i jego modyfikacji poprzez bodźce i reakcje. Behawioryści uważają, że zachowanie jest głównym przedmiotem analizy, a nie wewnętrzne stany umysłowe, takie jak myśli, emocje czy motywacje, które są trudne do zmierzenia i obserwacji. Kluczowe założenia psychologii behawioralnej to:
Obserwowalność i Mierzalność:
Behawioryści koncentrują się na zjawiskach, które można bezpośrednio obserwować i mierzyć, takich jak reakcje organizmu na bodźce zewnętrzne.
Bodziec-Reakcja (Stimulus-Response):
Zachowanie jest postrzegane jako reakcja na specyficzne bodźce środowiskowe. Istnieje silny związek między bodźcem (S) a reakcją (R).
Warunkowanie:
Behawioryzm wyróżnia dwa główne rodzaje warunkowania:
Warunkowanie klasyczne (Pawłow): Proces, w którym neutralny bodziec staje się skojarzony z bodźcem wywołującym naturalną reakcję.
Warunkowanie instrumentalne (operant conditioning) (Skinner): Proces, w którym zachowanie jest modyfikowane przez swoje konsekwencje, takie jak nagrody i kary.
Rola Środowiska:
Zachowanie jest determinowane przez środowisko, a nie przez wrodzone cechy czy wewnętrzne stany umysłowe.
Jednocześnie zaczęły pojawiać się głosy krytyki wobec ograniczeń behawioryzmu, które nie uwzględniały wewnętrznych procesów myślowych.
Narodziny Teorii Poznawczo-Behawioralnej
Albert Ellis i Rational Emotive Behavior Therapy (REBT):
W 1955 roku Albert Ellis, amerykański psycholog, wprowadził Rational Emotive Behavior Therapy (REBT). Ellis był niezadowolony z wyników tradycyjnych terapii i postanowił stworzyć bardziej efektywny sposób pomagania pacjentom. Zauważył, że emocje i zachowania pacjentów są często wynikiem irracjonalnych przekonań i myśli, które pojawiają się w reakcji na różne wydarzenia. Stworzył model ABC, aby systematycznie analizować i zmieniać te myśli.
Ellis twierdził, że to nie same wydarzenia, ale raczej przekonania na ich temat prowadzą do emocjonalnych konsekwencji.
Rozwój i Integracja z CBT
Lata 60. XX wieku Aaron T. Beck, psychiatra z Filadelfii, rozwijał podobne koncepcje niezależnie od Ellisa. Skupił się na roli negatywnych myśli automatycznych i zniekształceń poznawczych w depresji.
Beck zaproponował własny model terapii poznawczej, który również opierał się na identyfikacji i modyfikacji negatywnych myśli - Cognitive Therapy (CT).
Integracja z CBT:
Z biegiem czasu techniki i modele zaproponowane przez Ellisa i Becka zaczęły się integrować, tworząc wspólne podejście znane jako terapia poznawczo-behawioralna (CBT).
Model ABC stał się jednym z narzędzi wykorzystywanych w CBT do analizy i zmiany myśli pacjentów.
‘Kajzerka” poznawcza - Model ABC
Uznanie i Powszechne Zastosowanie
Współczesność
Model ABC jest szeroko stosowany w terapii poznawczo-behawioralnej na całym świecie.
Jest wykorzystywany zarówno przez profesjonalnych terapeutów, jak i w samopomocy, aby zrozumieć i zmieniać negatywne wzorce myślowe.
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest jednym z najbardziej badanych i skutecznych podejść terapeutycznych stosowanych w leczeniu różnorodnych problemów psychicznych. Jej efektywność została potwierdzona w licznych badaniach klinicznych i meta-analizach, co czyni ją standardem w terapii wielu zaburzeń.
Tutaj znajdziesz zalecenia światowych organizacji zdrowia dotyczące polecanych terapii różnych zaburzeń psychicznych.
Skuteczność w Leczeniu Różnych Zaburzeń
Depresja:
CBT jest jedną z najbardziej skutecznych terapii w leczeniu depresji. Badania wykazują, że CBT może być równie skuteczna jak leki przeciwdepresyjne, a w niektórych przypadkach lepsza w zapobieganiu nawrotom depresji.
Zaburzenia lękowe:
CBT jest bardzo skuteczna w leczeniu różnych zaburzeń lękowych, takich jak fobia społeczna, zaburzenie lękowe uogólnione, zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD) i zespół stresu pourazowego (PTSD). Badania pokazują, że pacjenci uczestniczący w CBT często doświadczają znaczącej redukcji objawów lęku.
Zaburzenia odżywiania:
CBT jest również skuteczna w leczeniu zaburzeń odżywiania, takich jak bulimia nervosa i binge eating disorder. Pomaga pacjentom zmieniać destrukcyjne wzorce myślowe i zachowania związane z jedzeniem.
Zaburzenia osobowości:
CBT, a zwłaszcza jej odmiana, terapia dialektyczno-behawioralna (DBT), jest skuteczna w leczeniu zaburzeń osobowości, takich jak borderline personality disorder (BPD). DBT, która łączy techniki CBT z praktykami uważności, pomaga pacjentom radzić sobie z intensywnymi emocjami i poprawiać relacje interpersonalne.
Mechanizmy Działania
Zmiana myślenia:
CBT koncentruje się na identyfikacji i zmianie negatywnych wzorców myślowych, które przyczyniają się do problemów emocjonalnych. Poprzez techniki takie jak restrukturyzacja poznawcza, pacjenci uczą się identyfikować irracjonalne myśli i zastępować je bardziej realistycznymi i adaptacyjnymi.
Zmiana zachowania:
CBT pomaga pacjentom zmieniać nieadaptacyjne zachowania, które utrzymują lub pogłębiają ich problemy psychiczne. Techniki takie jak ekspozycja (w przypadku lęków) czy trening umiejętności społecznych (w przypadku problemów interpersonalnych) są często stosowane.
Uczenie się nowych umiejętności:
CBT uczy pacjentów nowych umiejętności radzenia sobie z trudnościami, takich jak techniki relaksacyjne, umiejętności rozwiązywania problemów i strategie zarządzania stresem.
Badania i Meta-analizy
Meta-analizy:
Liczne meta-analizy potwierdzają skuteczność CBT w leczeniu różnych zaburzeń. Na przykład meta-analiza z 2012 roku obejmująca 269 badań wykazała, że CBT jest wysoce skuteczna w leczeniu zaburzeń lękowych i depresji.
Randomizowane kontrolowane badania (RCT):
RCT, które są złotym standardem w badaniach klinicznych, wielokrotnie potwierdzały skuteczność CBT. Badania te wykazały, że CBT prowadzi do znaczącej poprawy w porównaniu z grupami kontrolnymi otrzymującymi placebo lub brak leczenia.
Zalety CBT
Krótkoterminowa i skoncentrowana na celach:
CBT jest zazwyczaj terapią krótkoterminową, trwającą od kilku tygodni do kilku miesięcy, co czyni ją efektywną czasowo i kosztowo.
Oparta na dowodach naukowych:
CBT jest dobrze udokumentowana w literaturze naukowej i oparta na solidnych podstawach empirycznych.
Praktyczna i angażująca:
CBT jest aktywna i angażująca, zachęcając pacjentów do współpracy i wykonywania zadań domowych, co zwiększa skuteczność terapii.
Podsumowanie
Terapia poznawczo-behawioralna jest jedną z najbardziej skutecznych form psychoterapii, z szerokim zastosowaniem w leczeniu wielu zaburzeń psychicznych.
Jej skuteczność została potwierdzona w licznych badaniach i meta-analizach, a jej techniki są stale rozwijane i dostosowywane do potrzeb pacjentów. CBT oferuje praktyczne narzędzia i strategie, które pomagają pacjentom radzić sobie z ich problemami i poprawiać jakość życia.
