Przeszłość pod lupą
Terapia poznawczo-behawioralna, zwana także terapią kognitywno-behawioralną (Cognitive Cehavioural therapy, CBT), to skuteczna metoda leczenia zaburzeń psychicznych, trudności emocjonalnych oraz problematycznych zachowań. Wyróżnia się strukturalnym podejściem, skoncentrowanym na określonych celach i problemach, które terapeuta i klient/pacjent starają się osiągnąć wspólnie.
Podstawą terapii poznawczo-behawioralnej jest przekonanie, że ludzkie zachowania i emocje wynikają z wyuczonego schematu reagowania na otaczający świat i sytuacje. Jednak nie zawsze sposób, w jaki interpretujemy otaczającą nas rzeczywistość, jest korzystny dla naszego funkcjonowania psychologicznego i społecznego. Terapeuci CBT skupiają się na identyfikacji i zmianie niekorzystnych schematów myślowych, mając na celu poprawę funkcjonowania i zachowania pacjenta.
W psychoterapii poznawczo-behawioralnej, psycholodzy zwracają uwagę na zniekształcenie sposobu, w jaki osoba odbiera informacje z otoczenia, nazywane systemem weryfikacji rzeczywistości. W procesie terapii istotne jest rozpoznanie błędnych przekonań i ich zastąpienie bardziej korzystnymi.
W standardowym podejściu terapia składa się z serii spotkań, podczas których terapeuta i pacjent wspólnie identyfikują negatywne schematy myślowe.
W przeciwieństwie do terapii psychodynamicznej, CBT skupia się na rozwiązaniu konkretnego problemu w krótkim czasie, koncentrując się na tym, co dzieje się "tu i teraz".
Gdy w toku terapii może pojawić się konieczność sięgnięcia do pewnych doświadczeń z przeszłości, to główny nacisk kładzie się na to, jak te doświadczenia wpływają na teraźniejszość i jakie są ich skutki.
CBT często pomaga osobom zidentyfikować negatywne przekonania wyniesione z przeszłości, które kształtują ich sposób myślenia i reagowania na teraźniejsze wydarzenia.
Jednak zamiast skupiania się na długotrwałej analizie korzeni problemów, terapeuci CBT skoncentrowani są na praktycznych strategiach i technikach, które pomagają klientom zmieniać niepożądane wzorce myślowe i behawioralne.
Terapia poznawczo-behawioralna różni się od innych nurtów przede wszystkim tym, że jest to metoda krótkoterminowa, trwająca zwykle kilkanaście do kilkudziesięciu spotkań raz w tygodniu.
CBT jest skuteczna w terapii wielu różnych problemów psychicznych, co potwierdzają liczne badania kliniczne.
Celem psychoterapii jest ogólna poprawa jakości życia poprzez modyfikację sposobu myślenia i zachowania, co z kolei często prowadzi do zmiany sposobu odczuwania (Alford i Beck, 2005). Efektem terapii jest pożądana przez osobę zmiana w sposobie myślenia, odczuwania i zachowania.
Terapeuci CBT używają różnych technik, takich jak dialog sokratejski, zapis myśli, zadania domowe, ekspozycja i przeformułowanie poznawcze, aby pomóc osobie w identyfikacji i zmianie błędnych przekonań.
W ramach terapii poznawczo-behawioralnej, terapeuta i klient działają jak zespół badawczy, wspólnie poszukując nieoptymalnych sposobów myślenia, czucia i zachowania oraz skutecznych strategii zmiany na bardziej korzystne.
PRZESZŁOŚĆ PRZEJAWIA SIĘ W TERAZNIEJSZOŚCI ZA POMOCĄ UTRWALONYCH:
• STRATEGII BEHAWIORALNYCH, za którymi stoi historia uczenia się wzmocnień
• i przez działanie SCHEMATÓW PRZEKONAŃ KLUCZOWYCH, ZASAD, będących rezultatem nadania znaczenia doświadczeniom na różnych etapach życia.
(Popiel i Pragłowska, 2022).
Terapia schematu, a przeszłość.
Terapia schematu, zwana także trzecią falą terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), stanowi rozwinięcie tradycyjnej CBT, wprowadzając nowe podejścia i techniki, które skupiają się na głębszych strukturach psychicznych, takich jak schematy.
Schematy w terapii schematu to głęboko zakorzenione, stałe wzorce myślowe, emocjonalne, które kierują zachowaniem, które kształtują sposób, w jaki jednostka postrzega siebie, innych i świat. Są one wynikiem doświadczeń z przeszłości, zwłaszcza w okresie dzieciństwa, a ich kształtowanie może być związane z traumami, niedostateczną opieką lub trudnościami emocjonalnymi.
Beck (Beck, 1967), definiuje schemat jako „strukturę poznawczą selekcjonującą, kodującą, oceniającą bodźce oddziałujące na organizm” czy też jako „trwały aspekt funkcjonowania poznawczego jednostki, tworzący system klasyfikacji bodźców”. Jest to kluczowe pojęcie w psychopatologii poznawczej. Teorię Becka określana jest czasami jako teorię schematów, ponieważ treści (takie jak automatyczne myśli) i operacje poznawcze (zniekształcenia) są przejawem schematu poznawczego. Konsekwencją tego założenia jest skoncentrowanie się na identyfikacji i modyfikacji dysfunkcjonalnych schematów w procesie terapii poznawczej.
Jeffrey Young, który był uczniem i długoletnim współpracownikiemBeck’a rozwijał teorię schematów i opracował wynikającą z niej formę psychoterapii która integruje elementy terapii poznawczo-behawioralnej z nurtami psychodynamicznymi i humanistycznymi, przy szczególnym uwzględnieniu teorii przywiązania Johna Bowlby’ego oraz terapii Gestalt(Young, Klosko i Weishaar, 2014).
Według Younga wczesny schemat dezadaptacyjny to „obszerny, ogólny temat, wątek treściowy dotyczący Ja jednostki, jej relacji z otoczeniem, sformułowany w dzieciństwie, rozwijany w ciągu całego życia i w znacznym stopniu dysfunkcjonalny dla jednostki” (Young i Behary, 1998; za: Popiel i Pragłowska, 2008, s. 341). W tym ujęciu schematy obejmują nie tylko przekonania, lecz także sferę emocjonalną oraz doznania cielesne.
W terapii schematu praca z przeszłością ma na celu zidentyfikowanie i zmianę negatywnych schematów, które wpływają na obecne funkcjonowanie klienta.
Poniżej znajdziesz opis kroków i technik używanych w terapii schematu w kontekście pracy z przeszłością, wraz z przykładami:
Identyfikacja Schematów:
Cel: Zrozumienie głęboko zakorzenionych przekonań klienta, zwanych schematami.
Przykład: Klient może wykazywać silne poczucie porzucenia, co jest spowodowane doświadczeniami z dzieciństwa.
Analiza Doświadczeń z Przeszłości:
Cel: Zidentyfikowanie kluczowych doświadczeń, które przyczyniły się do wykształcenia się negatywnych schematów.
Przykład: Terapeuta może poprosić klienta o opowiedzenie o sytuacjach z dzieciństwa, które są szczególnie istotne dla obecnych problemów.
Praca nad Emocjami z Przeszłości:
Cel: Pomoc klientowi w zrozumieniu i przetworzeniu emocji związanych z trudnymi doświadczeniami.
Przykład: Terapeuta może użyć technik relaksacyjnych i prowokować rozmowę o emocjach związanych z konkretnymi wydarzeniami z przeszłości.
Rekonstrukcja Wydarzeń:
Cel: Pomoc klientowi w spojrzeniu na przeszłość z nowej perspektywy, zmieniając negatywne interpretacje.
Przykład: Terapeuta może wspierać klienta w zastanowieniu się, czy istnieje inna, bardziej realistyczna interpretacja wydarzeń z przeszłości.
Praca z Obrazami Zmysłowymi i Wspomnieniami:
Cel: Używanie technik, które pomagają klientowi w przywołaniu zmysłowych aspektów przeszłych doświadczeń.
Przykład: Terapeuta może poprosić klienta o opisanie konkretnego wspomnienia z przeszłości, skupiając się na zmysłach i emocjach związanych z tą sytuacją.
Reparentacja:
Cel: Utworzenie zdrowszych wzorców opieki i wsparcia dla samego siebie, zwłaszcza w kontekście niedostatecznej opieki w przeszłości.
Przykład: Terapeuta może pomagać osobie w wypracowaniu bardziej wspierających przekonań i umiejętności opiekuńczych, które kontrastują z tymi wyniesionymi z przeszłości.
Utrwalanie Nowych Wzorców:
Cel: Wspieranie osoby w utrwalaniu zdrowszych wzorców myślowych i zachowań w codziennym życiu.
Przykład: Terapeuta może wspólnie z klientem planować konkretne kroki działania w oparciu o nowe, bardziej adaptacyjne przekonania.
Terapia schematu jest procesem dynamicznym i dostosowanym do indywidualnych potrzeb klienta. Prace nad przeszłością w terapii schematu wymaga empatii, zrozumienia i wsparcia, aby osoba mógła skutecznie przekształcać negatywne schematy i tworzyć bardziej adaptacyjne spojrzenie na swoje życie.
Przekształcenie schematów to proces, który wymaga pewnego czasu. Z tego powodu terapia schematu to głównie podejście długoterminowe, trwające zazwyczaj od jednego do dwóch lat.
Terapia schematu jest szczególnie skuteczna w kilku scenariuszach:
Kiedy dostrzegasz powtarzające się problemy w relacjach, takie jak wybieranie nieodpowiednich partnerów, utrzymywanie się w niezdrowych związkach, trudności z zakończeniem toksycznych relacji, czy też kłopoty z asertywnością i przezwyciężaniem nieśmiałości.
Gdy konkretnie trudności towarzyszą Ci przez lata, na przykład odkładanie ważnych spraw na ostatnią chwilę, doskonałe planowanie bez skutecznej realizacji, nadmierne wymagania wobec siebie, a jednocześnie trudności w osiągnięciu satysfakcji z osiągnięć.
Kiedy doświadczasz intensywnych emocji, które są trudne do kontrolowania lub gdy łatwo przechodzisz z jednych emocji na drugie.
Gdy relacje z innymi ludźmi stają się problematyczne, a Ty nie rozumiesz przyczyny odrzucenia i uważasz, że to inni mają problem.
Gdy wcześniejsze doświadczenia z innymi formami terapii nie przyniosły oczekiwanych rezultatów.
W każdym z tych przypadków, istnieje duże prawdopodobieństwo, że główną przyczyną trudności są ukryte schematy, prowadzące do powtarzających się pułapek życiowych. Kluczowym celem jest zrozumienie tych schematów i dokonanie zmiany ich treści na bardziej konstruktywne, co przyczyni się do poprawy jakości życia
Jeśli masz jakiekolwiek problemy lub po prostu potrzebujesz kogoś do rozmowy, skontaktuj się ze mną i umów wizytę.
Literatura
Agnieszka Popiel i Ewa Pragłowska (2022).Psychoterapia poznawczo-behawioralna. Wydawnictwo Naukowe PWN (wyd. II)
Beck, A. T. (1967). The diagnosis and management of depression. Philadelphia, PA: University of Pennsylvania Press.
Young, J. E., Klosko, J. S. i Weishaar, M. (2014). Terapia schematów. Podręcznik praktyka. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
